Τι είναι το VBAC; Είναι το ακρωνύμιο των αρχικών των λέξεων «Vaginal Birth After Caesarean», που σημαίνουν «Κολπικός Τοκετός μετά από Καισαρική Τομή». Στην ελληνική μαιευτική πρακτική πριν από μερικά χρόνια ίσχυε το motto «Μια φορά καισαρική, Πάντα καισαρική!». Σήμερα, που έχουμε αρχίσει να εξασκούμε Evidence Based Midwifery, το motto αυτό καταρρίπτεται με ταχείς ρυθμούς.
Γιατί επιθυμεί μια μητέρα να επιχειρήσει VBAC στη δεύτερη εγκυμοσύνη της; Οι περισσότερες γυναίκες εκδηλώνουν τη λαχτάρα τους να ζήσουν την εμπειρία του φυσιολογικού τοκετού, μιας και νιώθουν πως στερήθηκαν κάτι σημαντικό λόγω της προηγηθείσας καισαρικής τους. Άλλες μιλούν για το τραύμα του τοκετού τους, για την πρόωρη και παρατεταμένη απομάκρυνση του νεογέννητου από την αγκαλιά της μαμάς του, για τον μετεγχειρητικό πόνο που καθιστούσε αδύνατη την κίνηση και το θηλασμό, για τα πολλά φάρμακα και τις παρενέργειές τους. Οι περισσότερες αισθάνονται θλίψη ακόμα και μήνες μετά τη γέννηση του μωρού τους – θλίψη που δεν ανιχνεύεται εύκολα, αλλά καραδοκεί, και ευθύνεται πολλές φορές για την εμφάνιση συναισθηματικών διαταραχών, ακόμα και κατάθλιψης. Κοινή αγωνία των γυναικών αυτών είναι το ερώτημα: «Ήταν τελικά δικαιολογημένη και απαραίτητη η καισαρική μου;». Στη χώρα μας, όπου το – ανεπίτρεπτο για τα διεθνή μαιευτικά δεδομένα – 56,8% των τοκετών γίνεται με καισαρική τομή, μια τέτοια αγωνία δεν είναι ανυπόστατη.
Οι 2 από τις 3 γυναίκες που θα επιχειρήσουν να γεννήσουν φυσιολογικά μετά από καισαρική τομή, θα τα καταφέρουν. Πολύ σημαντικό ρόλο παίζει η επιλογή της κατάλληλης μαιευτικής ομάδας (Μαίας / Γυναικολόγου), η οποία θα έχει εμπειρία, αυτοπεποίθηση, κατάλληλες δεξιότητες και θα υποστηρίζει το VBAC απτά και άφοβα. Εξίσου σημαντικό ρόλο παίζει και η επιλογή ενός μαιευτηρίου του οποίου τα πρωτόκολλα υποστηρίζουν το VBAC με ρεαλιστικό τρόπο, και το προσωπικό του οποίου εγκρίνει και ενθαρρύνει την προσπάθειά σας να γεννήσετε φυσιολογικά μετά από καισαρική.
Μπορούν όλες οι γυναίκες που έχουν στο ιστορικό τους μια καισαρική τομή, να δοκιμάσουν να γεννήσουν φυσιολογικά; Το Αμερικανικό Κολέγιο Μαιευτικής και Γυναικολογίας, που υποστηρίζει ένθερμα το VBAC, προσφέρει τα εξής κριτήρια:
- Οι ενδείξεις που έκαναν απαραίτητη την πρώτη καισαρική δεν πρέπει να υπάρχουν πια (πχ κεφαλοπυελική δυσαναλογία, ισχιακή προβολή, πολύδυμη κύηση, προεκλαμψία κτλ).
- Η προηγούμενη τομή στη μήτρα να είναι οριζόντια και χαμηλή.
- Η πορεία της εγκυμοσύνης να είναι φυσιολογική.
- Αν είναι απαραίτητο να γίνει πρόκληση τοκετού με ωκυτοκίνη (πχ μετά την 41+ εβδομάδα), να γίνεται με μεγάλη προσοχή και σύμφωνα με τα διεθνή πρωτόκολλα. Απαγορεύεται η χρήση κολπικού υπόθετου προσταγλανδίνης.
- Να υπάρχει αδιάλλειπτη και προσεκτική παρακολούθηση των καρδιακών παλμών του εμβρύου, αλλά και άλλων ενδείξεων (όπως τα ζωτικά σημεία της επιτόκου) κατά τον τοκετό.
- Σε περίπτωση σοβαρού προβλήματος, ενδέχεται να χρειαστεί άμεσα γενική αναισθησία και διενέργεια επείγουσας καισαρικής τομής.
Και ποια είναι αυτά τα σοβαρά προβλήματα που μπορεί να παρουσιαστούν; Οι περισσότεροι μιλούν για πιθανότητα ρήξης της μήτρας στο VBAC, αλλά τα μαιευτικά δεδομένα και οι αριθμοί έχουν διαφορετική άποψη. Σύμφωνα με τελευταίες έρευνες (που περιλαμβάνουν και την περίπτωση των ασυμπτωματικών, μικρών διανοίξεων), ο κίνδυνος είναι μικρότερος από 3 στις 1000 (0,3/100) γυναίκες με χαμηλές οριζόντιες τομές (στην κάτω μοίρα της μήτρας, κοντά στον τράχηλο) που δοκιμάζουν φυσιολογικό τοκετό VBAC. Το ποσοστό εμφάνισης αυτής της επιπλοκής είναι πολύ μικρό αν μάλιστα λάβουμε υπ’ όψιν μας αντίστοιχες επιπλοκές στον τοκετό που μπορεί να εμφανιστούν σε γυναίκες που δεν έχουν κάνει προηγούμενη καισαρική, όπως για παράδειγμα: πρόωρη αποκόλληση πλακούντα (1/100), πρόδρομος πλακούντας (1/200), εμβρυϊκή δυσχέρεια/όψιμες επιβραδύνσεις/βραδυκαρδία (1-5/100), πρόπτωση ομφαλίδας (1/100).
Το μεγαλύτερο εμπόδιο για την επιτυχία του VBAC, δεν είναι οι μαιευτικές επιπλοκές και οι ιατρικές αντενδείξεις. Το μεγαλύτερο εμπόδιο είναι ο φόβος…
- Ο φόβος της μητέρας πως δεν θα τα καταφέρει ούτε αυτή τη φορά να γεννήσει φυσιολογικά και που τείνει να επιβεβαιώσει τη λανθασμένη πεποίθησή της πως κάτι δεν πάει καλά με το σώμα της – πως «δεν λειτουργεί φυσιολογικά». Ο φόβος αυτός εντείνεται όταν πλησιάζει το σημείο εκείνο του τοκετού όπου αποφασίστηκε καισαρική τομή την προηγούμενη φορά.
- Ο φόβος των επαγγελματιών υγείας για το «περίεργο» VBAC λόγω της διάδοσης ανακριβών στοιχείων σχετικά με τους κινδύνους ρήξης της μήτρας. Είναι πιο πιθανό να παρουσιαστεί ρήξη, όχι σε γυναίκες με προηγούμενη καισαρική, αλλά σε γυναίκες που η μήτρα τους έχει καταπονηθεί από πολλαπλές εγκυμοσύνες, ή που βομβαρδίζεται από μεγάλη δόση ωκυτοκίνης («τεχνητών πόνων»).
- Ο φόβος του περίγυρου, των φίλων και συγγενών που ικετεύουν τη γυναίκα να «μην θέσει σε κίνδυνο τη ζωή και την υγεία τη δική της και του παιδιού της, για έναν εγωισμό». Πολλές γυναίκες που θέλουν να γεννήσουν φυσιολογικά μετά από καισαρική τομή, έρχονται αντιμέτωπες με ένα σκληρό τοίχο απόρριψης και περιθωριοποίησής τους, επειδή τολμούν να διαλέξουν διαφορετικό δρόμο από την πεπατημένη.
Ο φόβος καταλύεται μόνο με τη γνώση. Ενημερωθείτε υπεύθυνα για το φυσιολογικό τοκετό μετά από καισαρική τομή: είναι μια εμπειρία με πολλά οφέλη για την μακροπρόθεσμη υγεία τόσο της μητέρας όσο και του μωρού. Ανακαλύψτε την κατάλληλη μαιευτική ομάδα που σας ταιριάζει, και επικοινωνήστε με άλλες μητέρες που πέτυχαν VBAC και έχουν να προσφέρουν πολλή από την εμπειρία τους. Η απόπειρα για φυσιολογικό τοκετό αξίζει πάντα τον κόπο!