Η Γέννα δεν είναι κάτι καινούριο

25 Σεπ Η Γέννα δεν είναι κάτι καινούριο

Είναι απλά ο τρόπος που εδώ και δεκάδες χιλιάδες χρόνια οι γυναίκες φέρνουν τα μωρά τους στον κόσμο. Μόλις πριν από 300 χρόνια εφευρέθηκαν οι κουτάλες, & διαδόθηκε η ιδέα του να είναι ξαπλωμένες οι γυναίκες στον τοκετό! Αυτή η πρακτική διευκόλυνε τους γιατρούς να έχουν καλό οπτικό πεδίο και να «ξεγεννήσουν» το παιδί, κάτι που δυστυχώς συνεχίζεται ακόμα και σήμερα.

Αυτή ήταν η αρχή της σύγχρονης μαιευτικής, και οδήγησε στη δημιουργία των σύγχρονων τεχνικών, για τις οποίες είμαστε ευγνώμονες σήμερα. Δυστυχώς, κάπου στο δρόμο, η γυναίκα έχασε τη δύναμή της. Μέχρι τα τέλη του 19=ου αιώνα, οι γυναίκες έγιναν παθητικοί ασθενείς αντί για ενεργές επίτοκοι. Η ημικαθιστή θέση τοκετού έγινε η νόρμα. Αντί οι γυναίκες να ενθαρρύνονται να είναι όρθιες, σε βαθύ κάθισμα, στα γόνατα – όπως στις περισσότερες μη δυτικές κουλτούρες και έτσι όπως γινόταν εδώ και χιλιετίες – αναγκάζονται να γεννήσουν σε ένα ιατρικοποιημένο περιβάλλον, όπου η περιρρέουσα ατμόσφαιρα είναι γεμάτη φόβο και όπου επικρατεί η ιδέα ότι η γυναίκα χωρίς βοήθεια και παρέμβαση δεν μπορεί να γεννήσει. Κι όμως: η γυναικεία λεκάνη είναι τέλεια σχεδιασμένη για τοκετό σε όρθια θέση.

Τι είναι λοιπόν ο ενεργός τοκετός; Είναι ένας όρος που ισορροπεί ανάμεσα στη φύση και τα οφέλη της επιστήμης. Ο τοκετός χωρίς πρόκληση με ωκυτοκίνη, χωρίς ορό και συνεχή παρακολούθηση με τον καρδιοτοκογράφο, χωρίς περιττές και βιαστικές επεμβάσεις, χωρίς περινεοτομή όπου δε χρειάζεται. Κατά τη διάρκεια του η γυναίκα μπορεί να κινηθεί, να αλλάξει θέσεις, να διαλέξει η ίδια τη στάση που την ανακουφίζει από τον πόνο ( και που το σώμα της ενστικτωδώς γνωρίζει πως είναι η καταλληλότερη για την κάθοδο και τη στροφή του μωρού ). Στον ενεργό τοκετό η γυναίκα δεν είναι ένα παθητικό πλάσμα. Οι επαγγελματίες υγείας είναι εκεί για να τη βοηθήσουν , αν και όποτε χρειαστεί. Εξάλλου υπάρχει όλο και μεγαλύτερη κατανόηση του γυναικείου σώματος, οπότε στόχος μας είναι το περιβάλλον του τοκετού ( είτε πρόκειται για μαιευτήριο, είτε για το σπίτι ) να γίνεται όλο και πιο φυσικό… Η πρόοδος βέβαια που κάνουμε ως κοινωνία στο θέμα αυτό είναι αργή, και έχουμε ακόμα πολύ δρόμο να διανύσουμε – είναι όμως εκπληκτικό το πόσο έχουν αφυπνιστεί οι γυναίκες σήμερα…

Ακούγεται συχνά η φράση: “ο τοκετός μπορεί να χαρακτηριστεί φυσιολογικός μόνο εκ των υστέρων”. Σαν αποτέλεσμα αυτής της νοοτροπίας πολλοί μαιευτήρες σ’ όλο τον κόσμο αντιμετωπίζουν τη φυσιολογική γέννα με τις ίδιες μεθόδους που εφαρμόζουν σε επιπλεγμένους τοκετούς. Έτσι όμως υπάρχουν πολλές πιθανότητες:

• ένα φυσιολογικό γεγονός να μετατραπεί σε ιατρική διαδικασία
• να περιορίζεται η ελευθερία των γυναικών να ζήσουν την γέννηση των παιδιών τους με το δικό τους τρόπο και στο χώρο που εκείνες διαλέγουν
• να γίνονται επεμβάσεις που δεν χρειάζονται
• να συγκεντρώνεται μεγάλος αριθμός επιτόκων σε νοσοκομεία με πολύ υψηλό τεχνολογικό εξοπλισμό
• οι δαπάνες συνεχώς να αυξάνονται
• να υπάρχουν μακροπρόθεσμες επιπλοκές για τη μητέρα &το παιδί της

Ας δούμε λοιπόν τα βήματα που μπορούν να μας οδηγήσουν στο να έχουμε έναν ενεργό, φυσιολογικό τοκετό.

 ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΨΥΧΟΠΡΟΦΥΛΑΚΤΙΚΗΣ

Η γνώση είναι δύναμη! Τα μαθήματα ψυχοπροφυλακτικής ξεκινούν από το πρώτο κιόλας τρίμηνο, και  εκπαιδεύουν τη γυναίκα πάνω στα θέματα της εγκυμοσύνης, του τοκετού και της λοχείας. Εκεί, ατομικά ή σε ομάδες, οι μέλλουσες μητέρες θα μάθουν πολλά  πράγματα για τη διατροφή, την ανάπτυξη του εμβρύου και τον τρόπο αντιμετώπισης  των ενοχλητικών συμπτωμάτων της εγκυμοσύνης. Θα  καταρρίψουν μύθους σχετικά με  το θηλασμό και θα βρουν τρόπο να κολυμπήσουν ανάμεσα στα κύματα των ψυχολογικών μεταπτώσεων. Θα γνωρίσουν τα δικαιώματά τους και πώς να τα διεκδικήσουν από τους επαγγελματίες υγείας. Θα ανταλλάξουν απόψεις, εμπειρία αλλά και άγχη και φόβους με άλλες μέλλουσες μαμάδες, και θα μάθουν να πιστεύουν στη δύναμη του κορμιού τους. Εκεί θα μάθουν τι είναι το πλάνο του τοκετού, τι είναι ο φυσιολογικός τοκετός και πώς μπορούν να τον πετύχουν.

Φυσιολογικός τοκετός: Τι είναι;

Φυσιολογικός τοκετός είναι αυτός που ξεκινάει αυθόρμητα, μεταξύ της 37ης ως 42ης εβδομάδας κύησης – συμπληρωμένων. Από την αρχή μέχρι το τέλος του δεν έχουμε εμφανείς κινδύνους. Το παιδί γεννιέται σε ινιακή προβολή και μετά τη γέννα η μητέρα και το νεογνό είναι σε καλή κατάσταση.

Η βασική αρχή για τη φροντίδα του φυσιολογικού τοκετού βασίζεται στις αρχές του Όρκου του Ιπποκράτη : «Πρώτον, μην κάνεις τίποτα».

Στον φυσιολογικό τοκετό θα πρέπει να υπάρχει σημαντικός λόγος για να διαταράξουμε τη φυσική πορεία. Υπάρχουν λοιπόν κάποιες πρακτικές που μας βοηθούν σε αυτόν το στόχο μας.

Πρακτικές που είναι αποδεδειγμένα χρήσιμες και πρέπει να ενθαρρυνθούν

• Κάθε γυναίκα, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της πρέπει να συντάσσει μια προσωπική έκθεση (birth plan), που θα καθορίζει πού θέλει να γεννήσει, πώς, και ποιοι θέλει να παρευρίσκονται στον τοκετό της. Θα γνωστοποιεί στο γιατρό και τη μαία το αν επιθυμεί να αποφύγει τη χορήγηση ωκυτοκίνης (τεχνητών πόνων), την περινεοτομή, τη συνεχή κατάκλιση. Θα αναφέρει το αν θέλει να κάνει επισκληρίδιο ή όχι, το ότι θέλει ίσως το μωρό της να θηλάσει αμέσως μετά τον τοκετό και να μην πάρει καθόλου ξένο γάλα. Θα αναφέρει ποιους επιθυμεί να έχει μαζί της στον τοκετό και πως ίσως δεν θέλει να την ξυρίσουν ή να τη ακινητοποιήσουν σε ένα κρεβάτι. Θα γράψει λέξη προς λέξη το πώς οραματίζεται τον τοκετό της. Αυτό δεν σημαίνει πως όλα όσα θέλει θα γίνουν οπωσδήποτε, διότι υπάρχει πάντα το μαιευτικό επείγον. Σημαίνει όμως πως δεν θα αντιμετωπιστεί σαν αντικείμενο, σαν άλλο ένα «πράγμα» στη γραμμή παραγωγής και τις τυποποιημένες διαδικασίες που ακολουθούν τα περισσότερα μαιευτήρια.

 

• Η αξιολόγηση του κινδύνου (υψηλού ή χαμηλού) πραγματοποιείται σε κάθε επαφή με τη μαία και το/η γυναικολόγο, καθ’ όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του τοκετού. Είναι μία επαναλαμβανόμενη διαδικασία. Δεν είναι δυνατόν να μιλάμε για χαμηλό ή υψηλό κίνδυνο με μια μόνο αξιολόγηση, και κανείς γιατρός δεν θα έπρεπε να πείθει μια εγκυμονούσα πως χρειάζεται καισαρική, από τον 4=ο ή τον 7=ο μήνα! Μια περιτύλιξη λώρου ή η ύπαρξη μηκωνίου στο αμνιακό υγρό πχ, δεν οδηγεί καθόλου σε καισαρική, το λέει και το πιο παλιό βιβλίο μαιευτικής. Την ώρα του τοκετού και μόνο, ανάλογα με τους παλμούς του εμβρύου και τη γενικότερη εξέλιξη του τοκετού αποφασίζουμε αν χρειάζεται κάτι τέτοιο. Οι καισαρικές στην Ελλάδα (από ένα επίσημο 13,6% το 1972 σ’ ένα αντίστοιχο 65,7% το 2009!!!) είναι ένα μοναδικό φαινόμενο, ειδικά όταν η ΠΟΥ δικαιολογεί ένα 10-13% !!!! Ο Μισέλ Οντάν (Michel Odent), αυτός ο σπουδαίος άνθρωπος και παγκοσμίου φήμης μαιευτήρας, θα μας έλεγε μάλλον ότι η αύξηση των καισαρικών δεν αποτελεί παρά αποτέλεσμα της χρόνιας, πολιτισμικά προερχόμενης και παγκόσμια επικρατούσας έλλειψης κατανόησης των αναγκών των επίτοκων γυναικών.

 

• Παρακολούθηση της φυσικής και συναισθηματικής ακεραιότητας της επιτόκου σε όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, του τοκετού και της λοχείας. Αυτό που έχει σημασία είναι να είναι καλά η μαμά, να μη φοβάται & να έχει καλή ψυχολογία. Η συναισθηματική στήριξη και η ενημέρωσή της θα αυξήσουν την αυτοπεποίθησή της για την έκβαση της εγκυμοσύνης ,του τοκετού & του θηλασμού.

 

• Να λαμβάνει η επίτοκος υγρά και ελαφρά γεύματα από το στόμα σε όλη τη διάρκεια του τοκετού.Ο φόβος ότι το γεμάτο στομάχι στη διάρκεια ολικής αναισθησίας μπορεί να καταλήξει σε εισρόφηση είναι πραγματικός και σοβαρός –όμως πια οι περισσότερες γυναίκες δεν κάνουν ολική αναισθησία, αλλά επισκληρίδιο.Ο τοκετός απαιτεί από τον οργανισμό πολλή ενέργεια. Επειδή η διάρκεια του δεν μπορεί να καθοριστεί εκ των προτέρων, οι ανάγκες της μητέρας πρέπει να καλύπτονται ώστε να μην διαταραχτεί η υγεία η δική της και του εμβρύου. Η απαγόρευση κάθε πρόσληψης από το στόμα μπορεί να οδηγήσει σε αφυδάτωση και κετονουρία. Για να αποφευχθεί αυτό συνήθως δίνεται διάλυμα γλυκόζης ενδοφλέβια, όμως αυτή η τακτική δημιουργεί πολλά προβλήματα ( πχ υπογλυκαιμία στο νεογνό, καρδιακά προβλήματα στη μαμά ). Συνοψίζοντας θα λέγαμε ότι η σωστή στάση είναι να μην επεμβαίνουμε ιδιαίτερα στην επιθυμία της επιτόκου για τροφή και υγρά κατά τον τοκετό. Ας μην ξεχνάμε την βασική μας αρχή “στον φυσιολογικό τοκετό θα πρέπει να υπάρχει σημαντικός λόγος για να διαταράξουμε τη φυσική πορεία“.

 

• Να σεβαστούμε την απόφαση της γυναίκας, για τον τόπο όπου θέλει να γεννήσει, απόφαση που έχει πάρει μετά από ενημέρωση. Ο τοκετός στο σπίτι δεν είναι κάτι αδύνατον. Όλο και περισσότερες γυναίκες επιλέγουν να γεννήσουν στο σπίτι μόνες τους, απογοητευμένες από προηγούμενες εμπειρίες τοκετού, ή επειδή είναι πολύ ενημερωμένες και θέλουν να γεννήσουν με ηρεμία και αίσθηση ελέγχου του σώματός τους. Είναι κρίμα να αποθαρρύνεται κάτι τέτοιο λόγω φόβου των επαγγελματιών υγείας. Είναι κρίμα να στερούνται οι γυναίκες μαιευτικής φροντίδας επειδή δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς.Είναι σωστό να πούμε ότι κάθε γυναίκα θα πρέπει να μπορεί να γεννήσει εκεί που νιώθει ασφάλεια. Αυτό μπορεί να είναι το σπίτι, το κέντρο υγείας ή το μαιευτήριο, και τότε η δυνατότητα πρόσβασης σε πιο εξοπλισμένο κέντρο θα πρέπει ήδη να έχει μελετηθεί.Μια έρευνα που έγινε στην Ολλανδία, συνέκρινε τα “μαιευτικά αποτελέσματα” τοκετών στο σπίτι και τοκετών στα μαιευτήρια. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι για πρωτοτόκες γυναίκες με εγκυμοσύνη χαμηλού κινδύνου, ο τοκετός στο σπίτι ήταν εξίσου ασφαλής με το τοκετό στο μαιευτήριο, για δε πολύτοκους με χαμηλού κινδύνου εγκυμοσύνη, οι τοκετοί στο σπίτι είχαν πολύ καλύτερη έκβαση από τους τοκετούς στο μαιευτήριο.

 

• Να σεβόμαστε το δικαίωμα της επιτόκου για ιδιωτικότητα και την επιλογή της όσον αφορά τα άτομα που θα παρευρίσκονται στον τοκετό.Κάθε επίτοκος χρειάζεται το δικό της δωμάτιο όπου ο αριθμός των παρευρισκομένων θα είναι περιορισμένος στους τελείως απαραίτητους. Αντίστοιχα, η επίτοκος έχει δικαίωμα να μη θέλει να μπαίνουν μέσα στο δωμάτιο τοκετού νοσηλεύτριες, μαίες, γιατροί, ειδικευόμενοι, και γενικά άτομα που δε γνωρίζει – ειδικά σε μια τόσο προσωπική στιγμή…Η επίτοκος στον τοκετό της πρέπει να ακολουθείται από τα άτομα που εμπιστεύεται και με τα οποία νιώθει άνετα: τον σύντροφο της, την καλύτερη φίλη της, τη μαία.   Στην Αγγλία,  στην Ολλανδία και σε πολλές άλλες χώρες, ολόκληρη η οικογένεια μπορεί να παρευρίσκεται στο ευτυχές γεγονός.  ‘Ερευνες  έδειξαν ότι η συνεχής ψυχική & σωματική  υποστήριξη της επιτόκου από ένα και μοναδικό άτομο – τη μαία – είχε σαν αποτέλεσμα πολλά πλεονεκτήματα: μικρότερης διάρκειας τοκετό, ελάχιστη χρήση φαρμάκων και επισκληριδίου αναισθησίας, λιγότερες περιπτώσεις νεογνών με Apgar μικρότερο του 7 και μικρότερο αριθμό επεμβατικών τοκετών . Η μαία προσφέρει συναισθηματική υποστήριξη όπως, π.χ., έπαινο, ενθάρρυνση, προτάσεις που προσφέρουν ανακούφιση στη μητέρα, σωματική επαφή όπως μασάζ στην οσφυϊκή χώρα, διευκρινίσεις για το τι της συμβαίνει, σε ποια φάση βρίσκεται, και τελικά, μια μόνιμη φιλική παρουσία. Η συνεχής υποστήριξη από μια άλλη γυναίκα, ελαττώνει σημαντικά το άγχος και την αίσθηση δυσκολίας στον τοκετό. Ανεβάζει επίσης το ποσοστό των μητέρων που εξακολουθούν να θηλάζουν και μετά τις πρώτες 6 εβδομάδες.

 

• Συναισθηματική υποστήριξη από τους υπεύθυνους καθ’ όλη τη διάρκεια του τοκετού. Όσοι είναι εκεί, οφείλουν να θυμούνται πως προέχει η υγεία και η γαλήνη της επιτόκου. Η δική της επιθυμία έρχεται πρώτη. Πχ αν η γυναίκα θέλει να κινηθεί, ή να σταθεί στα τέσσερα για να ανακουφιστεί η μέση της, η μαία πρέπει να την εξετάσει σε αυτή τη θέση, και όχι σε άλλη για να διευκολυνθεί η ίδια… Η εκπαίδευση στη συμβουλευτική και στην τέχνη της διαπροσωπικής επικοινωνίας, είναι ζωτικής σημασίας για όσους ασχολούνται με την έγκυο.

 

• Να δίνουμε στις γυναίκες όσες πληροφορίες και επεξηγήσεις επιθυμούν. Η χορήγηση ενθαρρυντικών πληροφοριών στη μέλλουσα μητέρα και στο σύντροφο της στα μαθήματα ψυχοπροφύλαξης, και η διαρκής υποστήριξη κατά τον τοκετό, μπορούν να ελαττώσουν σημαντικά την χρήση φαρμακολογικών μεθόδων ανακούφισης του πόνου & είναι βασικά η πιο σημαντική πρακτική για τον σκοπό αυτόν. Είναι ανήκουστο να ακούμε από τα χείλη γιατρών και μαιών τη φράση «Δε χρειάζεται να ρωτάς τόσα πολλά και να αγχώνεσαι». Μια σχέση χρειάζεται εμπιστοσύνη για να χτιστεί, και η σχέση γυναίκας/μαίας οφείλει να είναι σχέση ειλικρίνειας και ασφάλειας, διαφορετικά κατά τη διάρκεια του τοκετού η επίτοκος δεν θα μπορεί να αφεθεί και να χαλαρώσει. Στη μαία της και το γιατρό βασίζεται για να την καθησυχάσουν και να την καθοδηγήσουν. Σε αυτούς απευθύνεται για να λύσει τις απορίες της. Ας της δώσουμε όσες απαντήσεις χρειάζεται για να νιώσει σιγουριά.

 

• Χρήση μη επεμβατικών – μη φαρμακολογικών μεθόδων για την ανακούφιση του πόνου κατά τον τοκετό.Κατά τη διάρκεια του τοκετού, η μαία ή ο σύντροφος μπορούν να κάνουν χαλαρωτικό μασάζ στην επίτοκο μεταξύ των συστολών : στην πλάτη, στα πόδια, στους ώμους…. Το μασάζ βοηθά στην παραγωγή ωκυτοκίνης και επισπεύδει τον τοκετό.Το ζεστό ντους μας ανακουφίζει όσο τίποτα άλλο! Η ελευθερία κινήσεων ευνοεί την απρόσκοπτη αναπνοή: τώρα είναι καλή ώρα να χρησιμοποιήσετε τις αναπνοές που έχετε μάθει στα μαθήματα ψυχοπροφυλακτικής! Το διάφραγμα θα χαλαρώσει, ίσως ενστικτωδώς βγάλετε ήχους που θα σας αποφορτίσουν από την ένταση, το σώμα θα παράγει ενδορφίνες και ο πόνος θα απαλύνει.Η μουσική είναι η καλύτερη μέθοδος χαλάρωσης. Ένα i-pad με προεπιλεγμένη χαλαρωτική μουσική μας απομονώνει από τους ενοχλητικούς ήχους του μαιευτηρίου (τις φωνές των γυναικών από τα διπλανά δωμάτια, τον ήχο του καρδιοτοκογράφου, κτλ ). Πολλές φορές ενθαρρύνουμε τις γυναίκες να χρησιμοποιούν συγκεκριμένα μουσικά κομμάτια όταν κάνουν ασκήσεις χαλάρωσης στη διάρκεια της κύησης – τα ίδια κομμάτια θα τις βοηθήσουν αντανακλαστικά και στον τοκετό.Η ομοιοπαθητική έχει πολλά να μας προσφέρει, τόσο στην ανακούφιση από τον πόνο, όσο και στη διευκόλυνση του τοκετού. Υπάρχουν πολλά ομοιοπαθητικά φάρμακα που χρησιμοποιούμε (καμιά φορά μέρες πριν) για να κατέβει το παιδί, να πάρει θέση, να μαλακώσει ο πόνος των συστολών…Τέλος, κι άλλες εναλλακτικές μέθοδοι, όπως η αρωματοθεραπεία, η ύπνωση, ο βελονισμός, τα βότανα, η ρεφλεξολογία, είναι σύμμαχοί μας στην ανακούφιση από τον πόνο … Οι μέθοδοι αυτές  είναι ακίνδυνες και έτσι δικαιολογείται η χρησιμοποίηση τους.Η Yoga είναι η πλέον ενδεδειγμένη μέθοδος άσκησης για τις εγκύους. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης βοηθά τις γυναίκες να διατηρήσουν άριστη φυσική κατάσταση, να μάθουν να αναπνέουν και να στέκονται σωστά, να χαλαρώνουν και να ελευθερώνουν το διάφραγμά τους από εντάσεις. Η πιο ελεύθερη κίνηση του διαφράγματος εμψυχώνει τη γυναίκα και την ανακουφίζει από το στρες… Επιλεγμένες ασκήσεις yoga διευκολύνουν την στροφή του εμβρύου στην πιο ευνοϊκή θέση (να κοιτά δηλαδή πίσω κα αριστερά), και την εμπέδωσή της κεφαλής του προς το τέλος της κύησης. Αυτό που ίσως δεν γνωρίζετε είναι πως πολλές από τις στάσεις που διδασκόμαστε στη yoga κατά τη διάρκεια της κύησης, μπορούν να χρησιμοποιηθούν και κατά τη διάρκεια του τοκετού & της εξώθησης, ειδικά σε συνδυασμό με τεχνικές αναπνοής και χαλάρωσης (όπως η νευρομυϊκή χαλάρωση).Ο χρήση πισίνας είναι μια μέθοδος που εφαρμόζεται όλο και πιο συχνά στον τοκετό. Όπως μια φίλη & συνάδελφος  λέει, «το νερό είναι η επισκληρίδιος της μαίας». Μια γυναίκα που βρίσκεται βυθισμένη μέσα στο νερό δεν πονά και χάνει την αίσθηση της βαρύτητας. Χαλαρώνει και ηρεμεί, ενώ και το μωρό που γεννιέται έρχεται στον κόσμο μέσα σε ένα γνώριμο περιβάλλον, με λιγότερο στρες. Ας ελπίσουμε πως όλο και περισσότερα μαιευτήρια θα υιοθετήσουν τέτοιες πρακτικές, και όλο και περισσότερες μαίες θα εφοδιαστούν με φορητές πισίνες για το σπίτι…

 

• Παρακολούθηση του εμβρύου με διακεκομμένη ακρόαση.Παρόλο ότι η καταγραφή των εμβρυϊκών παλμών είναι πιο σαφής με την ηλεκτρονική καρδιοτοκογραφία, η ερμηνεία είναι δύσκολη Αυτό σημαίνει ότι η μέθοδος αυτή χαρακτηρίζεται από μεγάλο αριθμό ψευδών θετικών και αντίστοιχα μεγάλο αριθμό μη αναγκαίων επεμβάσεων, ιδίως αν χρησιμοποιείται σε ομάδα γυναικών με χαμηλού κινδύνου εγκυμοσύνη.Μεταξύ των μειονεκτημάτων της ηλεκτρονικής καρδιοτοκογραφίας είναι η τάση που δημιουργείται στους υπεύθυνους αλλά και στους στην οικογένεια της επιτόκου, να εστιάζουν στο μηχάνημα παρά στη γυναίκα & το γεγονός ότι περιορίζεται η κίνηση της επιτόκου. Τα ποσοστά καισαρικών και επεμβατικών τοκετών επίσης είναι και τα δύο υψηλότερα σε όλες τις περιπτώσεις συνεχούς ηλεκτρονικής καρδιοτοκογραφίας. Το καλύτερο είναι να ελέγχει η μαία με τον καρδιοτοκογράφο  τους παλμούς του εμβρύου ανά δεκάλεπτο, για λίγα λεπτά.

 

• Ελευθερία στην επιλογή θέσης και κίνησης καθ’ όλη τη διάρκεια του τοκετού.Ο Μισέλ Οντάν, ο διάσημος γυναικολόγος και υπέρμαχος του φυσιολογικού τοκετού έλεγε πως αν αφήσουμε τη μητέρα να κινηθεί ελεύθερα, θα βρει μόνη της ενστικτωδώς, την καλύτερη θέση για να εξελιχθεί ο τοκετός. Το σώμα της θα της δείξει το δρόμο. Πχ όταν το μωρό έχει πρόσθια ινιακή θέση ( δηλ κοιτά μπροστά ), η γυναίκα ενστικτωδώς διαλέγει να καθίσει στα τέσσερα: η μέση δεν πονά όταν μπορούμε να κάτσουμε στα τέσσερα ή να περπατάμε, διότι δεν πιέζονται οι νευρικές απολήξεις πίσω στην ιεροκοκκυγική περιοχή – αυτό γίνεται μόνο όταν είμαστε ξαπλωμένες πολλή ώρα. Γι’ αυτό και οι περισσότερες γυναίκες αναφέρουν ως εντονότερο τον πόνο της μέσης, την ώρα του τοκετού.Ενθαρρύνουμε λοιπόν τη χρήση μη υπτίων θέσεων κατά τον τοκετό & τη χρήση βοηθημάτων. Η μαία σας μπορεί να χρησιμοποιήσει μια ποικιλία βοηθημάτων για να ενθαρρύνει τις αλλαγές στάσεων στον τοκετό : ίσως μια καρέκλα όπου η επίτοκος  θα καθίσει ανάποδα για να στηρίζεται στην πλάτη της καρέκλας. Μια μπάλα που βοηθά τη γυναίκα να καθίσει, να ταλαντωθεί ή να στηριχτεί ακουμπώντας πάνω της στα τέσσερα. Ένα στρωματάκι σαν και αυτά που κάνουμε yoga, αν η γυναίκα θέλει να κάνει βαθιά καθίσματα. Πολλές φορές ο άντρας της – μιας και είναι πιο δυνατός – τη στηρίζει κρατώντας την από πίσω κα βοηθώντας την να κάνει ένα βαθύ κάθισμα. Και υπάρχει πάντα το κρεβάτι του μαιευτηρίου : εκεί μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μαξιλάρια, μια μπάρα στήριξης, ή ακόμα και την ανάκλιση του κρεβατιού.Ένα βασικό μέσο για την ανακούφιση του πόνου είναι η ελευθερία κίνησης και στάσης. Υπάρχουν εργασίες που δείχνουν ότι κατά το πρώτο στάδιο του τοκετού η υπτία θέση επηρεάζει τη ροή αίματος στη μήτρα. Η βαριά μήτρα πιέζει την αορτή και την κάτω κοίλη φλέβα με αποτέλεσμα ελαττωμένη ροή αίματος που σαφώς επηρεάζει την κατάσταση του εμβρύου (έχουμε βραδυκαρδία ή εμβρυϊκή δυσχέρεια διότι δεν περνά αρκετό οξυγόνο στη μήτρα, ενώ αυξάνεται & η ενδοκρανιακή πίεση του μωρού). Επίσης έχει βρεθεί ότι η υπτία θέση ελαττώνει την ένταση των συστολών. Η κίνηση και η αποφυγή «δεσίματος» των ποδιών πάνω στο μπουμ, βοηθά την αποφυγή τάσεων θρόμβωσης.Η κινητικότητα μας χαλαρώνει, μας δίνει διέξοδο και την αίσθηση πως «εργαζόμαστε», «καταβάλλουμε προσπάθεια» αντί να πονάμε…Τα ίδια περίπου ισχύουν και για το δεύτερο στάδιο του τοκετού (της εξώθησης). Η ελεύθερη επιλογή –συνήθως όρθιας ή ημι-καθιστής θέσης- και η επίδραση της βαρύτητας , απελευθερώνουν τους συνδέσμους της πυέλου και αυξάνουν τις διαμέτρους της = το μωρό έχει δηλαδή περισσότερο χώρο για να περάσει! Κάνετε ένα πείραμα στο σπίτι : ξαπλώστε και προσπαθήστε να σπρώξετε προς τα κάτω! Είναι σχεδόν αδύνατο ( αλλιώς τα καθίσματα τουαλέτας θα είχαν σχεδιαστεί ξαπλωτά! ).Επίσης οι στάσεις αυτές  ελαττώνουν τη συχνότητα τραυματισμού του περινέου και του κόλπου & μειώνουν τις πιθανότητες να γεννηθεί μωρό με Αpgar χαμηλότερου του 7. Καταλήγοντας: οι γυναίκες μπορούν να υιοθετήσουν όποια θέση θέλουν, αποφεύγοντας την κατάκλιση για μεγάλο χρονικό διάστημα, & θα πρέπει να ενθαρρύνονται στην προσπάθεια τους να βρουν την πιο ανακουφιστική θέση και στα δύο σταδία του τοκετού. Οι δε υπεύθυνοι θα πρέπει να εκπαιδευτούν με τον τοκετό σε διάφορες στάσεις ώστε να μην δρουν οι ίδιοι ως ανασταλτικοί παράγοντες στην κίνηση και στις θέσεις προτίμησης της επιτόκου.

 

• Να καθυστερείται η κοπή του ομφάλιου λώρου. Η καθυστερημένη κοπή του ομφάλιου λώρου βοηθά το μωρό να πετύχει καλύτερη μετάβαση στη ζωή έξω από τη μήτρα , διότι μπορεί και παίρνει οξυγόνο και από το λώρο και από τις πρώτες του ανάσες. Επίσης βοηθά τον εμπλουτισμό του εμβρυϊκού αίματος με σίδηρο.

 

• Προφύλαξη του νεογνού από υποθερμία. Σε αυτό βοηθά και η όσο το δυνατόν γρηγορότερη επαφή δέρμα με δέρμα (skin to skin) με τη μητέρα, και η έναρξη του θηλασμού μέσα στην πρώτη ώρα, σύμφωνα με τις υποδείξεις του Π.Ο.Υ. για τον θηλασμό (Π.Ο.Υ. / Unicef 1989) διότι η θερμότητα του σώματος της μητέρας το βοηθά να πετύχει σωστή και γρήγορη θερμορρύθμιση. Αμέσως μετά τη γέννηση πρέπει να στεγνώσουμε το μωρό με ζεστές πετσέτες και να το τοποθετήσουμε πάνω στην κοιλιά της μητέρας ή στα χέρια της. Επί τόπoυ επιβεβαιώνεται πως το μωράκι αναπνέει σωστά. Είναι πολύ σημαντικό η θερμοκρασία του μωρού να διατηρηθεί σταθερή, γιατί η πτώση της μπορεί να οδηγήσει σε μεταβολικές διαταραχές. Η άμεση επαφή δέρμα με δέρμα με τη μητέρα περιορίζει αυτή την απώλεια αλλά είναι σημαντική και για άλλους λόγους: α) από πλευράς ψυχολογίας ενεργοποιεί τη γνωριμία και το “δέσιμο” μητέρας – παιδιού. β) μετά τη γέννηση τους τα μωρά αποικίζονται από βακτηρίδια. Είναι σημαντικό να έρθουν σε επαφή με τα βακτηρίδια του δέρματος της μητέρας και όχι με εκείνα των υπευθύνων ή του νοσοκομείου.

ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΕΙΤΕ ΤΟ ΣΩΜΑ ΣΑΣ!

Το γυναικείο σώμα είναι ιδανικά σχεδιασμένο για να γεννήσει. Χιλιάδες γυναίκες πριν από μας, χιλιάδες πρόγονοι μας, μας κληροδότησαν τη συσσωρευμένη γενετική γνώση και το εγγενές ένστικτο του τοκετού. Είμαστε το τέλειο εξελικτικό αποτέλεσμα μιας μακριάς αλυσίδας γυναικών που φέρνουν ζωή στον κόσμο εδώ και χιλιετίες… Πόσο λάθος μπορεί να είναι ο δρόμος που τελειοποίησε η φύση και η φυσική επιλογή; Εάν σε μια γυναίκα λοιπόν δώσουμε την ελευθερία ( και την ιδιωτικότητα ) στον τοκετό να ακολουθήσει τα ένστικτά της, κατά πάσα πιθανότητα θα θέλει να κινηθεί  για να νιώσει πιο άνετα στις συστολές αλλά και μεταξύ αυτών. Το σώμα της της δείχνει τον τρόπο  για να διευκολύνει την κάθοδο του μωρού μέσα στο γεννητικό σωλήνα. Πώς να βοηθήσει η βαρύτητα, όταν είναι αναγκασμένη να είναι ξαπλωμένη και «καλωδιωμένη» με ορούς και ζώνες παρακολούθησης; Πώς να ακούσει την εσωτερική της φωνή όταν το μόνο που ακούει είναι «σπρώξε!» ;

ΥΓΙΗΣ ΛΟΧΕΙΑ

Και μετά τον τοκετό τι; Τρία είναι τα θέματα που απασχολούν τις περισσότερες μητέρες μετά τον τοκετό: ο θηλασμός, η ανάπτυξη υγιούς συναισθηματικού δεσμού με το μωρό τους και η υγεία αυτού.

Τα στοιχεία είναι συντριπτικά.

Πλέον πρόσφατες έρευνες δείχνουν  στατιστικά σημαντική συσχέτιση μεταξύ του τρόπου γέννησης, της συναισθηματικής επαφής της μητέρας με το βρέφος & της υγείας τους μετά τον τοκετό. Τα αποτελέσματα αποκαλύπτουν πως οι μητέρες που υπεβλήθησαν σε καισαρική τομή ή άλλες επεμβατικές πρακτικές, εξέφρασαν λιγότερη ικανοποίηση από τον τοκετό σε σχέση με όσες γέννησαν φυσιολογικά & ήταν λιγότερο πιθανόν να θηλάσουν διότι η νάρκωση προκαλεί ορμονική ανάσχεση της έκκρισης γάλακτος – και αυτό το γεγονός βέβαια προκαλεί μια σειρά από ατυχή γεγονότα: το γάλα αργεί να κατέβει, το μωρό κλαίει στο στήθος, η μαμά ανησυχεί πως κάτι δεν πάει καλά με την ποιότητα και την ποσότητα του γάλακτός της, δίνει μπουκάλι με αγελαδινό γάλα και ο μητρικός θηλασμός αποτυγχάνει. Οι μαμάδες αυτές αργούν να εγκαταστήσουν συναισθηματικό δεσμό με το μωρό τους & αλληλεπιδρούν λιγότερο μαζί του στο σπίτι.

Και υπάρχει συνέχεια: Τα ποσοστά επιλοχείου κατάθλιψης είναι πολλαπλάσια σε όσες μανούλες δε θηλάζουν σε σχέση με όσες θηλάζουν, κι ακόμα περισσότερο αν έχουν υποβληθεί σε καισαρική τομή – μην ξεχνάμε πως ο πόνος της καισαρικής τομής ή των ραμμάτων της περινεοτομής είναι ανασταλτικός παράγοντας για το θηλασμό επίσης, και πως η κατάθλιψη σχετίζεται με την αίσθηση πόνου και αδυναμίας του σώματος… Κάτι που όλες οι μαμάδες που γέννησαν φυσιολογικά, αγνοούν, μιας και σε μια ώρα μετά τον τοκετό περπατούν σαν να μη συνέβη τίποτα…

Αλλά & τα μωρά που θηλάζουν και έχουν γεννηθεί με φυσιολογικό τρόπο, έχουν μηδαμινές πιθανότητες να αναπτύξουν αλλεργίες από το αγελαδινό γάλα, άσθμα και σακχαρώδη διαβήτη, έχουν καλύτερα Apgar σκορ – μιας και δεν περνά νάρκωση στο αίμα τους και άρα αναπνέουν καλύτερα, ειδικά αν έχουμε καθυστερήσει & την κοπή του ομφάλιου λώρου – παίρνουν βάρος γρήγορα & προοδεύουν με απίστευτους ρυθμούς όσον αφορά την συναισθηματική & διανοητική τους ανάπτυξη: εξάλλου οι μαμάδες τους είναι εκεί για να τα θρέψουν με το γάλα τους και την αγάπη τους…

Τι πρέπει να γίνει λοιπόν; Μα φυσικά να φροντίσουμε να παρέχουμε σε όσο το δυνατόν περισσότερες μαμάδες την εμπειρία ενός ενεργού, φυσιολογικού τοκετού. Να τις ενημερώσουμε για την πρακτική του rooming-in, που σημαίνει να μπορούν να κρατούν τα μωρά τους από την πρώτη κιόλας ώρα μετά τον τοκετό, μαζί τους, στο δωμάτιό τους. Έτσι θα έχουν την ευκαιρία να γνωριστούν μαζί τους και να εγκαταστήσουν όχι μόνο το θηλασμό, αλλά και ένα βαθύ συναισθηματικό δεσμό με τα παιδιά τους. Γιατί η αγάπη είναι κάτι που μαθαίνεται σιγά σιγά, μέρα με τη μέρα… Γιατί τα παιδιά μας μας χρειάζονται δίπλα τους από την πρώτη στιγμή… και γιατί οι γυναίκες πρέπει να πάρουν ξανά τη θέση που τους αξίζει στον κόσμο: τη θέση εκείνης που γεννά τη ζωή.

Τσακίρη Δέσποινα, Μαία/ IBCLC
Μέλος της Ελληνικής Ψυχοπροφυλακτικής Εταιρείας
Σύμβουλος για την Ψυχική Υγεία της Μητέρας και του Παιδιού

(Το άρθρο περιέχει μετάφραση ενός αποσπάσματος από το Μανιφέστο της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας  “Ασφαλής Μητρότης”)